पशुपतिनाथ मन्दिर
केही सटीक जानकारीहरु
दक्षिण मुख 🔜🔯'अघोर',
पूर्व मुख 🔜🔯'तत्पुरुष',
उत्तर मुख 🔜🔯 'अर्धनारीश्वर',
पश्चिमी मुख 🔜🔯'सद्योजात' तथा माथिल्लो मुख 'ईशान' मुख
पशुपतिनाथको मन्दिर बनाउने🔜🔯 प्रचण्डदेव पशुपतिनाथमा महास्नान गर्ने चलन चलाउने मल्ल राजा🔜🔯 अभय मल्ल
पशुपतिलाई raj मान्यता दिने 🔜🔯अंशुवर्मा
पशुपतिनाथलाई स्वर्ण मय बनाउने 🔜🔯भाष्कर वर्मा
पशुपतिनाथमा सुनको छाना चढाउने🔜🔯 शिवदेव
पशुपतिनाथमा देवलहरू बनाउने 🔯🔜सुपुष्प
पशुपतिनाथमा भट्ट पुजारी राख्ने चलन चलाउने 🔜🔯 यक्ष मल्ल
पशुपतिनाथको वर्तमान मूर्ति बनाउने 🔜🔯जय शिंहदेव
पशुपतिनाथ नेपालको निकै प्राचिन मन्दिर हो। स्कंदपुराणमा गरिएको वर्णनअनुसार मन्दिरभित्र रहेको विग्रह कालो पारस ढुङ्गो महिष रूपधारी भगवान शिवको शिरोभाग र पछिल्लो भाग केदारनाथमा रहेको ठानिएको छ। पशुपतिनाथको पाँच वटा मुख छ,चार मुख दृष्य छन् एक मुख शिरोभाग लुप्त मानिएको भएपनि ती पाँचै मुखमध्ये शिरोभाग जो देखिन्न,लाई नै मुख्य मानिएको छ। यी प्रत्येक मुखले पशुपतिको अलग-अलग गुण प्रकट गरेको शास्त्रीय वयान छ। जसमध्ये दक्षिण मुख 'अघोर', पूर्व मुख 'तत्पुरुष', उत्तर मुख 'अर्धनारीश्वर', पश्चिमी मुख 'सद्योजात' तथा माथिल्लो मुख 'ईशान' मुख भनेर चिह्निएको छ।
पशुपतिनाथ तन्त्रविद्याको सबैभन्दा मुख्य मन्दिर पनि हो। तन्त्रअनुसार पशुपति’ शब्दमध्ये पशुको अर्थ ‘जीवन’ र पतिको अर्थ 'अधिपति' अर्थात 'जीवनको अधिपति' भन्ने बुझिन्छ। कुरुक्षेत्रको युद्ध सकिएपछि स्वजनको मृत्युबाट पिडित हुन पुगेका पाण्डवहरु बंधु हत्या र गोत्र हत्याको पापबाट मुक्त हुन पश्चाताप गर्दै यहाँ आउँदा पशुपतिनाथले उनीहरुले गरेको जघन्य अपराधबाट सजिलै मुक्त गर्ने चाहना नदेखाउँदा उनी राँगो वा साँढेको स्वरुप लिएर चर्न हिंडेको र पांडवहरुमध्येको अर्जुनले यो कुरो थाहा पाएर समाउन जाँदा शिवजी जमिनभित्र लुकेको र पुनः अवतरित हुँदा उनको शरीरको भाग बेग्लाबेग्लै ठाउँमा स्थापित हुन पुगेको पौराणिक वर्णन छ। शिवजीको तान्त्रिक शरीरको टाउको नेपालमा स्थापित हुन पुगेको कारण विश्वको हजारौं शिवलिङ्गमध्ये नेपालको ज्योतिर्लिङ्गलाई अर्थपूर्ण मानिन्छ।
पशुपतिनाथ मन्दिर हाम्रो आस्थाको धरोहर हो, सम्पूर्ण हिंदूहरुको पवित्र स्थल हो, जहाँ दर्शन नगरे आफ्नो जीवनको सार्थक सपना समेत पूरा हुन नसक्ने विश्वास गरिन्छ। प्रथम गोपालवंशी राजा भुक्तमानले पशुपतिनाथको दिव्यज्योति प्रकट भएको देखेर पशुपतिनाथको देवल बनाएको भन्ने गरिए तापनि यहाँ मन्दिर सबैभन्दा पहिले राजा प्रचण्डदेबले निर्माण गरेको मानिन्छ। त्यसपछि सो मन्दिरको आकार दिने काम राजा सुपुष्प देवले गरेकाे मानिएको छ। पशुपतिमा सुनको छाना राख्न लाउने काम राजा शिवदेवले गरेका थिए भने मन्दिरको ज्योतिर्लिङ्गलाई पञ्चामृतले स्नान गराई पूजा गराउने नियम बडामहाराज पृथ्वीनारायण शाहले गराएका थिए। पशुपतिनाथको नित्य महास्नान गराउने नियम राजा अभय मल्लले बाँधिदिएका थिए। मन्दिरमा भट्ट राखेर पूजा गराउने चलनको सुरुवात राजा यक्ष मल्लले शुरु गरेको मानिन्छ र पशुपतिनाथलाई राष्ट्रिय देउताको सम्मान दिने लिच्छवी राजा चाहिं अशुंबर्मा थिए। मन्दिरलाई स्वर्णमय बनाउने काम राजा भाष्कर बर्माले गरेका थिए।
हिन्दू धर्मग्रन्थ, विभिन्न वंशावली, वेद र पुराणमा पशुपतिनाथको उत्पत्तिका विषयमा थुप्रै भनाईहरु छन् तापनि स्कन्द पुराणको हिमवतखण्ड र शिव पुराणअनुसार पशुपतिनाथको मन्दिर परिसरमा ज्वाला निस्किएपछि भगवान् विष्णु आफै उपस्थित भै उक्त ज्वालामाथि शिवलिंग स्थापना गरेको कथा पढ्न पाइन्छ भने गोपाल वंशावलीमा पशुपतिनाथको मन्दिर प्रथम लिच्छवी राजा सुपुष्पदेवले निर्माण गरेको भनिएको छ। यस बाहेक पशुपतिनाथ मन्दिर प्रांगणभित्रकै जयदेव द्वितीयको वि.सं.७८० को शिलापत्रमा मानदेव प्रथम राजाभन्दा ३९ पुस्ताअगाडि उक्त मन्दिर निर्माण गरिएको उल्लेख छ। पशुपतिनाथको अहिलेको मन्दिर १७औं शताब्दीमा भुपालिन्द्र मल्ल र रिद्धिलक्ष्मीले ६ महिनासम्म मन्दिर परिसरमै बसेर संयुक्त रूपमा निर्माण गराएको इतिहास रहेको छ। अहिले दुई तल्लामा सीमित गरिएको पशुपतिनाथ मन्दिर पहिले ५ तल्लाको रहेको थियो । पछि मन्दिरमा अमरसिंह थापाले चाँदीको ढोका र राजा त्रिभुवनले मन्दिरको स्वर्णछाना हाल्न लाएका थिए। नेपाली प्यागोडा शैलीमा निर्माण गरिएको यस मन्दिर २६४ हेक्टर (४,७९२ रोपनी) को जग्गामा फैलिएको छ भने सन् १९७९ देखि यूनेस्कोले यो मन्दिरलाई सांस्कृतिक सम्पदा अन्तर्गत यूनेस्कोको विश्वसम्पदा सूचिमा सूचिकृत गरेको छ।
केही सटीक जानकारीहरु
पशुपतिनाथको मन्दिर बनाउने🔜🔯 प्रचण्डदेव पशुपतिनाथमा महास्नान गर्ने चलन चलाउने मल्ल राजा🔜🔯 अभय मल्ल
पशुपतिलाई raj मान्यता दिने 🔜🔯अंशुवर्मा
पशुपतिनाथलाई स्वर्ण मय बनाउने 🔜🔯भाष्कर वर्मा
पशुपतिनाथमा सुनको छाना चढाउने🔜🔯 शिवदेव
पशुपतिनाथमा देवलहरू बनाउने 🔯🔜सुपुष्प
पशुपतिनाथमा भट्ट पुजारी राख्ने चलन चलाउने 🔜🔯 यक्ष मल्ल
पशुपतिनाथको वर्तमान मूर्ति बनाउने 🔜🔯जय शिंहदेव
केही सटीक जानकारीहरु
दक्षिण मुख 🔜🔯'अघोर',
पूर्व मुख 🔜🔯'तत्पुरुष',
उत्तर मुख 🔜🔯 'अर्धनारीश्वर',
पश्चिमी मुख 🔜🔯'सद्योजात' तथा माथिल्लो मुख 'ईशान' मुख
पशुपतिनाथको मन्दिर बनाउने🔜🔯 प्रचण्डदेव पशुपतिनाथमा महास्नान गर्ने चलन चलाउने मल्ल राजा🔜🔯 अभय मल्ल
पशुपतिलाई raj मान्यता दिने 🔜🔯अंशुवर्मा
पशुपतिनाथलाई स्वर्ण मय बनाउने 🔜🔯भाष्कर वर्मा
पशुपतिनाथमा सुनको छाना चढाउने🔜🔯 शिवदेव
पशुपतिनाथमा देवलहरू बनाउने 🔯🔜सुपुष्प
पशुपतिनाथमा भट्ट पुजारी राख्ने चलन चलाउने 🔜🔯 यक्ष मल्ल
पशुपतिनाथको वर्तमान मूर्ति बनाउने 🔜🔯जय शिंहदेव
पशुपतिनाथ नेपालको निकै प्राचिन मन्दिर हो। स्कंदपुराणमा गरिएको वर्णनअनुसार मन्दिरभित्र रहेको विग्रह कालो पारस ढुङ्गो महिष रूपधारी भगवान शिवको शिरोभाग र पछिल्लो भाग केदारनाथमा रहेको ठानिएको छ। पशुपतिनाथको पाँच वटा मुख छ,चार मुख दृष्य छन् एक मुख शिरोभाग लुप्त मानिएको भएपनि ती पाँचै मुखमध्ये शिरोभाग जो देखिन्न,लाई नै मुख्य मानिएको छ। यी प्रत्येक मुखले पशुपतिको अलग-अलग गुण प्रकट गरेको शास्त्रीय वयान छ। जसमध्ये दक्षिण मुख 'अघोर', पूर्व मुख 'तत्पुरुष', उत्तर मुख 'अर्धनारीश्वर', पश्चिमी मुख 'सद्योजात' तथा माथिल्लो मुख 'ईशान' मुख भनेर चिह्निएको छ।
पशुपतिनाथ तन्त्रविद्याको सबैभन्दा मुख्य मन्दिर पनि हो। तन्त्रअनुसार पशुपति’ शब्दमध्ये पशुको अर्थ ‘जीवन’ र पतिको अर्थ 'अधिपति' अर्थात 'जीवनको अधिपति' भन्ने बुझिन्छ। कुरुक्षेत्रको युद्ध सकिएपछि स्वजनको मृत्युबाट पिडित हुन पुगेका पाण्डवहरु बंधु हत्या र गोत्र हत्याको पापबाट मुक्त हुन पश्चाताप गर्दै यहाँ आउँदा पशुपतिनाथले उनीहरुले गरेको जघन्य अपराधबाट सजिलै मुक्त गर्ने चाहना नदेखाउँदा उनी राँगो वा साँढेको स्वरुप लिएर चर्न हिंडेको र पांडवहरुमध्येको अर्जुनले यो कुरो थाहा पाएर समाउन जाँदा शिवजी जमिनभित्र लुकेको र पुनः अवतरित हुँदा उनको शरीरको भाग बेग्लाबेग्लै ठाउँमा स्थापित हुन पुगेको पौराणिक वर्णन छ। शिवजीको तान्त्रिक शरीरको टाउको नेपालमा स्थापित हुन पुगेको कारण विश्वको हजारौं शिवलिङ्गमध्ये नेपालको ज्योतिर्लिङ्गलाई अर्थपूर्ण मानिन्छ।
पशुपतिनाथ मन्दिर हाम्रो आस्थाको धरोहर हो, सम्पूर्ण हिंदूहरुको पवित्र स्थल हो, जहाँ दर्शन नगरे आफ्नो जीवनको सार्थक सपना समेत पूरा हुन नसक्ने विश्वास गरिन्छ। प्रथम गोपालवंशी राजा भुक्तमानले पशुपतिनाथको दिव्यज्योति प्रकट भएको देखेर पशुपतिनाथको देवल बनाएको भन्ने गरिए तापनि यहाँ मन्दिर सबैभन्दा पहिले राजा प्रचण्डदेबले निर्माण गरेको मानिन्छ। त्यसपछि सो मन्दिरको आकार दिने काम राजा सुपुष्प देवले गरेकाे मानिएको छ। पशुपतिमा सुनको छाना राख्न लाउने काम राजा शिवदेवले गरेका थिए भने मन्दिरको ज्योतिर्लिङ्गलाई पञ्चामृतले स्नान गराई पूजा गराउने नियम बडामहाराज पृथ्वीनारायण शाहले गराएका थिए। पशुपतिनाथको नित्य महास्नान गराउने नियम राजा अभय मल्लले बाँधिदिएका थिए। मन्दिरमा भट्ट राखेर पूजा गराउने चलनको सुरुवात राजा यक्ष मल्लले शुरु गरेको मानिन्छ र पशुपतिनाथलाई राष्ट्रिय देउताको सम्मान दिने लिच्छवी राजा चाहिं अशुंबर्मा थिए। मन्दिरलाई स्वर्णमय बनाउने काम राजा भाष्कर बर्माले गरेका थिए।
हिन्दू धर्मग्रन्थ, विभिन्न वंशावली, वेद र पुराणमा पशुपतिनाथको उत्पत्तिका विषयमा थुप्रै भनाईहरु छन् तापनि स्कन्द पुराणको हिमवतखण्ड र शिव पुराणअनुसार पशुपतिनाथको मन्दिर परिसरमा ज्वाला निस्किएपछि भगवान् विष्णु आफै उपस्थित भै उक्त ज्वालामाथि शिवलिंग स्थापना गरेको कथा पढ्न पाइन्छ भने गोपाल वंशावलीमा पशुपतिनाथको मन्दिर प्रथम लिच्छवी राजा सुपुष्पदेवले निर्माण गरेको भनिएको छ। यस बाहेक पशुपतिनाथ मन्दिर प्रांगणभित्रकै जयदेव द्वितीयको वि.सं.७८० को शिलापत्रमा मानदेव प्रथम राजाभन्दा ३९ पुस्ताअगाडि उक्त मन्दिर निर्माण गरिएको उल्लेख छ। पशुपतिनाथको अहिलेको मन्दिर १७औं शताब्दीमा भुपालिन्द्र मल्ल र रिद्धिलक्ष्मीले ६ महिनासम्म मन्दिर परिसरमै बसेर संयुक्त रूपमा निर्माण गराएको इतिहास रहेको छ। अहिले दुई तल्लामा सीमित गरिएको पशुपतिनाथ मन्दिर पहिले ५ तल्लाको रहेको थियो । पछि मन्दिरमा अमरसिंह थापाले चाँदीको ढोका र राजा त्रिभुवनले मन्दिरको स्वर्णछाना हाल्न लाएका थिए। नेपाली प्यागोडा शैलीमा निर्माण गरिएको यस मन्दिर २६४ हेक्टर (४,७९२ रोपनी) को जग्गामा फैलिएको छ भने सन् १९७९ देखि यूनेस्कोले यो मन्दिरलाई सांस्कृतिक सम्पदा अन्तर्गत यूनेस्कोको विश्वसम्पदा सूचिमा सूचिकृत गरेको छ।
केही सटीक जानकारीहरु
पशुपतिनाथको मन्दिर बनाउने🔜🔯 प्रचण्डदेव पशुपतिनाथमा महास्नान गर्ने चलन चलाउने मल्ल राजा🔜🔯 अभय मल्ल
पशुपतिलाई raj मान्यता दिने 🔜🔯अंशुवर्मा
पशुपतिनाथलाई स्वर्ण मय बनाउने 🔜🔯भाष्कर वर्मा
पशुपतिनाथमा सुनको छाना चढाउने🔜🔯 शिवदेव
पशुपतिनाथमा देवलहरू बनाउने 🔯🔜सुपुष्प
पशुपतिनाथमा भट्ट पुजारी राख्ने चलन चलाउने 🔜🔯 यक्ष मल्ल
पशुपतिनाथको वर्तमान मूर्ति बनाउने 🔜🔯जय शिंहदेव
Comments
Post a Comment